پله‌برقی‌ها بیشترین ظرفیت جابه‌جایی عمودی را در بین دستگاه‌ای مشابه نظیر آسانسور دارا می‌باشند. استفاده از این وسیله در امکن عمومی متروها، پایانه‌های مسافری، فروشگاه‌ها و مرکز تجاری مزیت‌های رقابتی و ارزش افزوده بسیاری را به دنبال دارد. در مرکز تجاری می‌توان هدایت جمعیت به سمت طبقات بالاتر یا پایین‌تر از همکف را در دو حالت با پله‌برقی و بدون پله‌برقی به راحتی مقایسه نمود. بسیاری از طبقات بالایی مرکز تجاری در ایران به دلیل عدم وجود پله‌برقی با تردد بسیار کمتری مواجه هستند و به همان نسبت رونق کسب و کار در آنها بسیار کمتر می‌باشد. امروزه حتی در فروشگاه‌های کوچک دو طبقه برای انتقال مشتریان به طبقه بالاتر از پله‌برقی استفاده می‌شود. هر چند قیمت اولیه پله‌برقی بالا به نظر می‌رسد؛ اما در مقایسه با منافع بسیار زیاد و طولانی مدت آن، به شدت اقتصادی است. آنچه در این مقاله آمده است؛ نگاهی گذرا به اصول اولیه‌ای است که طراحان باید در بدو امر طراحی و انتخاب پله‌برقی بدان توجه نمایند.

·         استفاده از پله‌برقی ارزان‌ترین روش جابه‌جایی افراد بین دو سطح متفاوت می‌باشد.

·     مناسب ترین شیوه برای جابه‌جایی مسافران، حرکت پله‌برقی در یک جهت می‌باشد. اگر چه می‌توان هنگام استفاده، حرکت در هر دو جهت را برای آن تعریف نمود.

·         پله‌برقی‌هایی آسان‌تر مورد استفاده مسافرین قرار می‌گیرند که بتوانند مسافر را به پایین (مکان آغازین) برگردانند.

عرض پله‌برقی

پله‌برقی‌ها معمولاً در سه اندازه mm 600،mm 800 و mm 1000 از نظر عرض پله ساخته می‌شوند.

پیاده‌روها و رمپ‌ها نیز معمولاً با عرضهای mm 1000، mm 1200 و mm 1400 ارائه می‌شوند.

در پله‌برقی‌های با عرض mm 600 روی هر پله فقط یک نفر جا می‌گیرد، اما در پله‌های با عرض mm 800 در صورتی که یک نفر روی پله ایستاده باشد ؛ نفر پشت سر می‌تواند از او عبور کند ؛ یا دو نفرچسبیده به هم کنار هم جای گیرند. معمولاً بیشترین سفارش مربوط به پله‌های با عرض mm 800 هستند. در پله‌برقی‌ها، پیاده‌روهای متحرک و رمپ‌های با عرض پله mm 1000، دو نفر به راحتی روی هر پله جا می‌گیرند. اما در مرکز تجاری شلوغ، فرودگاه‌ها و پایانه‌های مسافری که از پیاده رو متحرک و رمــپ استفاده می‌کنند؛ سعــی می‌شود که از حدکثــر عرض پله یعنی mm 1400 استفاده شود که علاوه بر امکان حرکت چرخ‌های دستی، افراد کناری براحتی می‌توانند عبور کنند.

ظرفیت واقعی جابه‌جایی

ظرفیت جابه‌جایی پله‌برقی از فرمول زیر محاسبه می‌شود :

P _th = ظرفیتی که طبق فرمول در هر ساعت جابه‌جا می‌شود.

P = تعداد نفرات با توجه به عرض پله (تصویر (2))

V = سرعت (سرعت معمول پله‌برقی‌ها 0.4 و 0.5 متر برثانیه می‌باشد.)

t = عمق پله (معمولاً 0.4 متر می‌باشد.)

3600s = تعداد در ساعت

اما مقایسه ظـرفیت واقعی جابه‌جایی مسـافران در پله‌برقی با ظرفیت جابه‌جایی محاسـبه شده مطابق با تصویر (3) این واقعیـت را می‌نمایاند که هر چه سرعت حرکت پله‌برقی بیشتر می‌شود فاصله بین ظرفیت جابه‌جایی واقـعی و محاسبه شده نیز بیشـتر است.

این امر به دلیل رفتار مسافران - که عمدتاً ناشی از ترس سقوط می‌باشد- در هنگام پیاده و سوار شدن پله‌برقی می‌باشد. به همین دلیل ترجیح داده می‌شود که سرعت حرکت پله‌برقی از 0.7 متر بر ثانیه تجاوز نکند، هرچند که تا سرعت 0.9 متر بر ثانیه نیز مجاز می‌باشد.

شیب پله‌برقی

بر طبق استاندارد EN115 زاویه شیب پله‌برقی در صورتی که ارتفاع پله‌برقی (فاصله کف تا کف دو طبقه متوالی) کمتر از 6 متر باشد، نمی‌تواند بیش از °35 باشد.

این در حالی است که کثر شرکت‌های سازنده پله‌برقیها را فقط با دو زاویه °30 و °35 می‌سازند.

تعداد پله‌های افقی

تعداد پله‌های افقی در قسمت بالای پله‌برقی و پایین آن که مسطح می‌باشد 2 پله یا 3 پله می‌باشد. هر چه تعداد پله‌های افقی بیشتر باشد، پیاده و سوار شدن افراد با سهولت بیشتری انجام می‌شود. در امکن عمومی نظیر متروها و ایستگاه‌های مسافری توصیه می‌شود که تعداد پله‌های افقی 3 پله انتخاب شود.

اخیراً متروی سنگاپور پله‌برقی‌هایی با تعداد 4 پله افقی به صورت ویژه به یکی از سازندگان معتبر سفارش داده است تا مسافران فرصت بیشتری برای حفظ تعادل و سهولت در سوار و پیاده شدن داشته باشند.

در صورتی که زاویه شیب پله‌برقی 30 درجه باشد از 3 پله افقی استفاده می‌شود.

بدیهی است طراحان طول پله‌برقی را متناسب با تعداد پله‌های افقی در نظر خواهند گرفت.

روش‌های مختلف چیدمان

چیدمان پله‌برقی در چند طبقه به روش تکی

عملی‌ترین روش جابه‌جایی مسافر بین سه سطح متفاوت می‌باشد. در چیدمان تکی مسافرین باید برای رسیدن به پله بعدی مسیر کوتاهی را طی نمایند. به لحاظ استراتژیک این مسـیر کوتاه می‌تواند از طریق ایجاد انگیزه برای خریدار منجر به فروش بیشتر گردد.

·         این نوع آرایش بیشتر برای مکان‌هایی مناسب است که جریان حرکت افراد به یک سـمت باشد. به عـنوان مثال در مرکز تجـاری حرکت مسافران به سمت بالا توسط پله‌برقی‌هایی که در یک سـمت ساختمان هستند و حرکت مسافران به سمت پایین توسط پله‌برقی‌هایی که در سمت دیگر ساختمان هستند ؛ انجام می‌گیرد.

·         از آنجا که حرکت مسافرین در طول ساختمان دچار وقفه می‌شود، روی هم رفـته زمان حرکت برای رسیدن به طبقات بالاتر افزایش می‌یابد.

·       پله‌برقی‌هایی آسان‌تر مورد استفاده مسـافرین قرار می‌گیرند که از نظرچـیدمان بتوانند مسافر را با طی کوتاه‌ترین مسـافت به پایین ( مکان آغازین) برگردانند.

چیدمان پله‌برقی در چند طبقه به روش ضربدری

این چیدمان متوالی به مسافرین این امکان را می‌دهد تا سریع‌ترین حرکت را بین دو طبقه یا بیشتر داشته باشند.

·       این وضعیت به خصوص برای ساختمان‌های اداری، خدماتی و فروشگاه‌های بزرگ مناسب می‌باشد.

·       معمول‌ترین نوع چیدمان پله‌برقی‌ها به روش ضربدری می‌باشد.

·       حرکت مسافرین به سمت بالا و پایین از ترکم جمعیت در پاگرد پله‌برقی‌ها جلوگیری می‌کند.

چیدمان پله‌برقی در چند طبقه به روش موازی

در صورتی که طراحی ساختمان اجازه دهد و فضای پاگرد کافی بین پله‌برقی‌ها در دو طبقه متوالی موجود باشد این نوع چیدمان سریـعترین زمان رسیدن به طبـقات بالاتر می‌باشد. معمولاً در ساختمانهایی که طـول آنها زیاد می‌باشد؛ از این روش استفاده می‌شود.

پاگرد جلوی پله‌برقی

اصولاً پاگرد جلوی پله‌برقی‌ها باید به گونه‌ای طراحی شود که از ازدحام و اغتشاش جمعیت جلوگیری شده و پیاده و سوار شدن مسافران با ایمنی و آرامش کامل صورت گیرد.

بر اساس استاندارد EN115 فضای گردش مسافران در ورودی و خروجی پله‌برقی باید از ضوابط زیر پیروی کند:

در صـورتی که فاصـله دیـوار روبه‌روی پله‌برقی تا انتهای آخـرین پله افقی mm 2000 باشد؛ عرض پاگرد باید حداقل دو برابر فاصله بین مرکز دستگیره‌های پله‌برقی باشد.

در صورتی که فاصله دیوار روبه‌روی پله‌برقی تا انتهای آخرین پله افقی حداقل mm 2500 باشد ؛ عرض پاگرد می‌تواند حداقل برابر با فاصله بین مرکز دستگیره‌های پله‌برقی باشد.

در پله‌برقی‌های کنار هم که دیوار مقابل آنها mm 2000 از آخرین پله افقی فاصله دارد عرض پاگرد همانند پله‌برقی

تکی می‌باشد. با این تفاوت که فضای مشترک بین این دو اندازه موجب صرفه جویی در فضا می‌شود. (تصویر 10)

کمترین فاصله بین دستگیره و ارتفاع بالاسری

مطابق با استاندارد اروپایی EN115 کمترین فواصل بین دستگیره‌ها تا دیواره‌ها و موانع کناری و همچنین ارتفاع بالاسری باید مطابق شکل روبرو باشد.

A = 80 میلی متر یا بیشتر

B = 2100 میلی متر یا بیشتر

C= 120 میلی متر یا بیشتر

D = 2300 میلی متر یا بیشتر

E = 500 میلی متر یا بیشتر، مگر این که یک محافظ بین دستگیره و دیوار قرار داده شود.